ტრასეკას და აბრეშუმის გზის პროექტები და მათი მნიშვნელობა საქართველოს სატრანზიტო პოტენციალის განმტკიცების საქმეში
ნიკა ჩიტაძე. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასპირანტი
2000 წლის ოქტომბერი.
სტატია გამოქვეყნდა აშშ-ში გამომავალ ქართულ გაზეთ "კვალში"
saqarTvelos
metad gansakuTrebuli geopolitikuri da ekonomikur-geografiuli mdebareoba
gaaCnia. igi mdebareobs mravali eris da erovnebis, qristianuli da musulmanuri
samyaros urTierTSeyris Tavisebur centrSi, rac bunebrivia masTan arsebul axlo
gare samyaros daZabulobiT gamoarCevs. Cveni qveynis mdebareobisadmi yuradReba
sxvadasxva qveynis liderebs ukve Cveni qveynis teritoriaze saxelmwifoebriobis
Camoyalibebis droidan hqondaT mipyrobili. aq gadioda `didi abreSumis savaWro
gzis~ erT-erTi umTavresi da umniSvnelovanesi monakveTi. am marSruts safuZveli
kolxeTisa da egeosuri samyaros urTierTobiT Caeyara, rac kargad dasturdeba
arqeologiuri aRmoCenebiT.
berZnuli importi
kolxeTis samefos Sida raionebSi Cndeba ukve Zv. w. me-8 saukuneSi, rasac
adasturebs `meetlis~ brinjaos qandakeba, romelic did msgavsebas avlens
olimpiidan da delfodan cnobil `meetlis~ lakonur qandakebebTan. sofel muxurCaSi
aRmoCenili brinjaos qandakeba jerjerobiT uZveles berZnul importad miiCneva
mTels SavizRvispireTSi.
Soreuli
CineTidan da centraluri aziidan Sav zRvamde gaWimuli mravali saxelmwifos
gadamkveTi satranzito-saqaravno gzis kavkasiuri monakveTi da misi calkeuli
nawilebi jer kidev winareelinistur xanaSi iqmneboda, raSic udaod didi roli
Seasrula arqauli da klasikuri xanis vaWrobam Sav zRvaze, rac iyo erT-erTi
Sedegi didi berZnuli kolonizaciisa: SavizRvispireTSi daarsebul berZnul qalaqebs
intensiuri savaWro-ekonomikuri urTierToba hqondaT rogorc xmelTaSuazRvispireTis
savaWro-saxelosno centrebTan (rac umniSvnelovanesi faqtori iyo Sav zRvaze
erTmaneTTan dakavSirebuli savaWro navsadgurebis warmoqmna-ganviTarebisaTvis),
aseve adgilobriv mosaxleobasTan, rac moiTxovda sakomunikacio saSualebaTa
Ziebas.
didi mniSvneloba
iqonia savaWro urTierTobebma qveynis ekonomikazec. regularulma vaWrobam
gamoiwvia warmoebis zrda da rac mTavaria fulis mimoqceva. Zv. w. me-6 saukunis
bolo meoTxedsa da me-5-4 saukuneebSi mTels kolxeTSi farTo mimoqcevaSi Semovida
vercxlis monetebi.
savaWro gzebis
mniSvnelobaze metyvelebs is garemoebac, rom zogjer sxvadasxva saxelmwifoebi
erTiani ZalebiT icavdnen savaWro gzebs mekobreebisagan. magaliTisaTvis
cnobilia, rom Crdilo da aRmosavleT SavizRvispireTis qveynebsa da tomebs Zv. w.
me-4 saukuneSi mWidro savaWro kontaqtebi hqondaT msxvil ekonomikur da savaWro
centrTan -herakleasTan. magram amave zonaSi aqtiur mekobreobas eweoda henioxTa
Zlieri tomi. amitom bosforis samefo, kolxeTi da heraklea iZulebulebi gaxdnen
Zv. w. me-4 saukunis bolos moewyoT damsjeli samxedro aqcia, romlis mizani zRvis
mekobreebisagan gawmenda da vaWrobisaTvis xelis Sewyoba iyo.
intensiuri
vaWroba aRmosavleTsa da dasavleTs Soris saqarTvelos teritoriis gavliT Sua
saukuneebis pirvel naxevarSic grZeldeboda, magram samwuxarod me-13-14
saukuneebidan mongolTa mier dasavleTis mimarTulebiT ganxorcielebuli agresiis
Sedegad `abreSumis gzis~ mniSvneloba Sesustda. SemdgomSic gareSe mtrebis
Tavdasxmebma da Sinafeodalurma daqsaqsulobam sagrZnoblad daaknina saqarTvelos,
rogorc satranzito qveynis mniSvneloba. aRniSnuli rols saqarTvelo moklebuli iyo
agreTve ruseTis imperiis mier 1801 wels saqarTvelos aneqsiis Sedegad. garkveuli
perspeqtivebi gaCnda saqarTvelos mier 1918 wels gamocxadebuli damoukideblobis
Semdeg. magaliTad saqarTvelos demokratiuli respublikis mTavrobam xelSekruleba
gaaforma Aazerbaijanis musavatur mTavrobasTan, romlis mixedviTac saqarTvelo
valdebulebas iRebda yovelgvari satranzito gadasaxadebis gareSe gaetarebina
azerbaijanSi mopovebuli navTobi Tavis teritoriaze misi Semdgomi reeqsportis
mizniT dasavleTisaken. saqarTvelos mier satranzito rolis SesrulebisaTvis
Aazerbaijani valdebulebas iRebda miewodebina ufasod Cveni qveynisaTvis sawvavis
garkveuli raodenoba. 1921 wels sabWoTa ruseTis mier saqarTvelos demokratiuli
respublikis okupaciisa da sabWoTa xelisuflebis 70-wliani batonobis dros,
saqarTvelos, rogorc satranzito qveynis roli saerTod dakninebuli iyo.
sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg 1990-iani
wlebis dasawyisSi saqarTveloSi umZimesma politikurma da ekonomikurma krizisma
iCina Tavi. es problemebi damZimda TbilisSi, afxazeTsa da cxinvalis regionSi
samoqalaqo konfliqtebis Sedegadac, ramac gamoiwvia ltolvilTa didi nakadi
saqarTvelos teritoriaze.
1990 welTan
SedarebiT saqarTvelos ekonomikam 70%-iani dacema ganicada, industriuli seqtoris
moculoba 70%-mde daeca, mZime krizisSi imyofeboda saqarTvelos soflis meurneoba.
TiTqmis ganadgurebuli iyo saqarTvelos turistuli baza, qveynis ekonomikis
erT-erTi mTavari Semosavlis wyaro. sarekordo maCvenebels 8400%-s miaRwia
inflaciis donem.
saqarTvelos
ekonomika, romelic mTlianad iyo damokidebuli ruseTsa da yofil sabWoTa kavSiris
sxva respublikebze, TiTqmis mTlianad paralizebuli iyo. mxolod saerTaSoriso
struqturebis daxmarebiT SesaZlebeli xdeboda qveyanaSi samoqalaqo da
humanitaruli katastrofis Tavidan acileba.
politikuri da
ekonomikuri krizisidan Tavis daRwevis erT-erTi umniSvnelovanesi faqti iyo
qveyanaSi stabilizaciis damyareba da saqarTvelos metad mniSvnelovani
teritoriuli mdebareobis maqsimaluri gamoyeneba.
didi roli
saqarTvelos krizisidan gamosvlisa da msoflios wamyvani saxelmwifoebis dainteresebis
sakiTxebSi iTamaSa orma didma proeqtma; jer `abreSumis gzis~ aRorZinebam, da
Semdgom kaspiis sanavTobo proeqtebma. mokled ganvixiloT kaspiis sanavTobo
proeqtebis mniSvneloba Cveni
qveynisaTvis.
Comments
Post a Comment